Пандемия кезеңінде логистика басқа салаларға қарағанда, Atasu Group көлік-логистикалық компаниясының президенті Марат Жұманның айтуынша, өсім көрсетті. Ол атап өткендей, Қазақстаннан Қытайға тауар экспорттау әлі де қиын. Kapital.kz тілшісімен әңгіме барысында кәсіпкер вагондар мен контейнерлерді жалға алуға деген сұраныс неге өскенін және мемлекет пен бизнес-қоғамдастықтың салауатты серіктестігі арқылы қазақстандық логистиканы жаңа деңгейге қалай шығаруға болатынын айтты.
- Марат, бір жылдан астам уақыт бойы бүкіл әлем пандемиямен күресіп келеді. СOVID-19 Сіздің компанияңыздың жұмысына қалай әсер етті?
- Басқа салалардан айырмашылығы, біз пандемияның жағымсыз салдарын іс жүзінде сезінбедік. 2020 жылы компанияның EBITDA-амортизация салығын төлеу бойынша шығыстарды шегергенге дейінгі пайда-22% - дан астам өсті. Бұл бірнеше факторларға байланысты. Негізінен Азиядан Еуропаға тауар айналымының ұлғаюымен. 2019 жылға дейінгі пандемиямен салыстырғанда біздің компания жүк айналымын 20% - дан астам арттырды. Мұндай динамика жылдан жылға, әсіресе темір жол бойынша контейнерлік тасымалдар саласында өсетін болады деп ойлаймын. Бірінші кезекте айналымдардың өсуі жүктерді неғұрлым жедел жеткізу қажеттілігінің артуымен байланысты. Сонымен қатар, әртүрлі экономикаларды, нарықты цифрландыруды ескеру қажет. Салыстыру үшін: егер жүкті Шэньчжэнь қаласынан (Қытай) нюрнбергке (Германия) жеткізу кезінде темір жол көлігімен орта есеппен 15 күн қажет болса, жүк теңіз көлігімен үш ай ішінде жетеді.
- Дегенмен, сізге жаңа қиындықтарды ескере отырып, өз стратегияңызды түзетуге тура келген шығар…
- Иә, біз компаниямыздың даму стратегиясын ең алдымен цифрландыру тұрғысынан түзетіп қойдық. Пандемия жүктерді жеткізудегі жылдамдықтың қаншалықты маңызды екенін тағы бір рет көрсетті. Дәл осы локдаундар мен карантиндер біздің компаниямыздағы цифрландыру процесін жеделдетті. Бұл мақтанғаным емес, бірақ мен бұл бағытта біз мақтануға болатын нәрселер бар деп ойлаймын. Біз көптеген бизнес-процестерді оптимизацияландырдық.
Компания қазақстандық Python RPA Ltd бағдарламалық роботтарын әзірлеушіден Robotic Process Automation - бизнес-процестерді роботтандырылған автоматтандыру технологиясын енгізді. RPA-бұл логистикалық компанияларда жұмыс істеудің жаңа тәсілі, онда компьютерде жұмысшылардың әрекеттерін дәл қайталайтын "виртуалды қызметкерлер" бағдарламалық жасақтамасы жасалады. Бұл қол еңбегін өте тез және нақты автоматтандыруға мүмкіндік береді. Барлығы біз осындай үш роботты іске қостық. Әркімнің өз міндеті бар. Біреуі бізге бухгалтерияға көмектеседі, компанияның барлық шот-фактуралары берілген порталмен байланысады, машина мұның бәрін алып, жүйеге "қояды". Екінші робот бізге барлық бос қайтару бойынша қаржы бөлігін есептейді. Тағы біреуі көлік жүк құжаттарының электронды мұрағатын құрумен айналысады. Яғни, кеше біздің мамандарымыз не істеді, бүгін техника жасап жатыр.
Біздің басты жетістіктеріміздің бірі - Rail-тарифтің серверлік нұсқасы. Біз жеке интерфейсті құрдық, оны біздің бухгалтерлік бағдарламамызға енгіздік, бұл бізге вагондарды басқаруды едәуір жеңілдетті, сонымен қатар барлық жылжымалы құрамның орналасуы үшін адамдардың қатысуына қарамастан әр төрт сағат сайын жүктелетін жеке интерфейс жасалды. Бұл бізге вагондарымыз туралы барлық ақпаратты үнемі алуға мүмкіндік береді – қайсысы ақаулы, қайсысы жұмыс істейді және соған сәйкес тез әрекет етеді. Қазақстанда біз мұны жасай алған аз адамдардың біріміз.
Қазір біз сондай-ақ Fulfillment қызметін енгізудеміз. Бұл американдық WMS қойма бағдарламасын қамтитын жүйе. Бұл ноу-хау қоймадағы барлық процестерді толығымен автоматтандыруға және оларды сағат сияқты жұмыс істейтін дәл және реттелген механизмге айналдыруға мүмкіндік береді.
Бұдан басқа, біз Ресейдің автомобиль көлігін БЖ– басқару жүйесін сатып алдық, курьерлік жеткізу қосымшасын, сондай-ақ контейнерлік алаңды басқару бағдарламасын іске қостық. Басқаша айтқанда, карантин бізге көп нәрсені үйретті, ең алдымен – уақытты, адами ресурстарды бағалай білу және ең бастысы-бизнесті жаңа жұмыс жағдайларына дұрыс бейімдеу.
- Қазір карантиннің әлсіреу үрдісі бар кезде қазақстандық логистика нарығы өзін қалай сезінеді?
- Нақты белгіленген үрдістердің бірі - пандемия кезінде теміржол тасымалы көбірек сұранысқа ие болады. Бұл локдаун кезеңінде және одан кейін жүк тасушылар теміржол тасымалдаушыларымен салыстырғанда жүктерді тасымалдау кезінде көп қиындықтарға тап болғандығымен байланысты. Есіңізде болсын, шекарадан өткен кезде көлік жүргізушілері екі апталық карантинге төтеп беріп, теріс ПТР тестінен кейін ғана маршрут бойынша жүре алады.
Бірақ жүк теміржол арқылы кедергісіз өтті. Нарықтың басқа да елеулі өзгерістеріне мен көптеген компаниялардың курьерлік қызметтерді дамытуға баса назар аудара отырып, өз бизнестерін қайта бағдарлай бастағанын жатқызар едім. Адамдар тауарларға онлайн режимінде, базарлар арқылы жиі тапсырыс бере бастады және пандемия кезінде курьерлік қызметтерге сұраныстың өсуі байқалды.
Бүгінгі таңда логистика нарығы қамтылған басты трендтерге келетін болсақ, бұл, мүмкін, Қазақстаннан Қытайға тауарлар экспортымен байланысты проблемалар шығар. Бұрын Қытай терминалдарында жүк біздің елден үздіксіз қабылданатын, жүк тиеушілер вагондар мен жүк көліктерін қолмен түсіретін. Қазір карантиндік шараларға байланысты қытайлық жүк тиеушілерге covid-19 жұқтыру қаупіне байланысты контейнерлерді қолмен түсіруге тыйым салынады. Бұл Қытаймен экономикалық ынтымақтастықты қиындатады. Жағдай ҚХР-мен шекарада автомобиль жолдарында да, т/ж-да да үлкен кептелістер пайда болуына әкелді, бұл ретте біздің елге Қытайдан жүк еш қиындықсыз түседі. Қазір Қазақстан тарапынан үкіметтік деңгейде осы мәселені шешу үшін келіссөздер жүргізілуде. Бірақ әзірге нәтиже жоқ.
- Біздің еліміздің географиялық транзиттік жағдайы өте тиімді. Сонымен қатар, көлік инфрақұрылымы жаңғыртуды талап етеді. Бүгінгі таңда оның сапасын қалай бағалайсыз?
- Шынында да, инфрақұрылымның сапасын жақсарту қажет. Көптеген теміржол станциялары КСРО кезінен бері жұмыс істейді, сондықтан оларды кеңейту керек. Сондай-ақ қосымша темір жолдар, терминалдар салу қажет.
Дәл осындай географиялық ресурсымыз болғандықтан, логистикаға басымдық беру керек. Ойластырылған логистикалық тізбектің және сапалы инфрақұрылымның көмегімен, жоғарыда айтқанымдай, Қазақстан транзиттік тасымалдар көлемін ұлғайтып, өнім экспортының ауқымын едәуір арттырып, сауда байланыстарын кеңейте алады.
Қазақстанның теңіз жолдарына тікелей шығу жолы жоқ. Мұны ескеру керек, сондықтан теміржол, автомобиль және әуе тасымалдарын дамыту қажет. Біздің елімізде жүктерді үлкен көлемде тасымалдауды нақты жолға қою үшін, бұл процесс сағат сияқты жұмыс істеуі үшін – қатаң кесте бойынша, ең алдымен, теміржол тасымалдарын дамыту қажет. Инфрақұрылымның сапасы әлемдік стандарттарға барынша жақындауға тиіс, жеке көлік компанияларының даму үшін барлық мүмкіндіктері болуға тиіс. Айта кету керек, теміржолдың көптеген артықшылықтары бар. Басқалармен салыстырғанда теміржол көлігі тиімдірек және сенімді. Өздеріңіз білесіздер, Қазақстан өз аумағының көлемімен танымал, бізде елді мекендер арасында өте үлкен қашықтық бар. Сонымен қатар, климат өте қатал. Дәл осы темір жол көлігі алыс қашықтықтарға пайдалануда тиімді, оған боран да, көктайғақ та қауіп төндірмейді. Бұл кез-келген ауа-райына бейімделген көлік.
Atasu Group бірнеше жыл бойы теміржол бағытын дамытуға инвестиция салып келеді. 2018 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін инфрақұрылымға және көлік – теміржол вагондары мен жүк автокөліктерін сатып алуға біз 100 млн доллардан астам қаржы салдық. Біздің компания алғашқылардың бірі болып Қытаймен шекарада жүк тиейтін терминалдар салды. Жоғарыда айтқанымдай, біз вагондарды сатып алуға және қоймалар салуға қаражат саламыз. Біздің еліміздің Орталық Азиядағы логистикалық хабқа айналуға барлық мүмкіндігі бар екеніне сенімдімін.
- Сіздің компанияңыздың мысалында мұнда тасымалдаудың барлық түрлері қаншалықты дамыған? Қайсысы басым? Сіздің тасымалдау портфеліңізде теміржол бағыты қандай үлеске ие?
- Біздің портфелімізде теміржол тасымалдарының үлесі шамамен 80% - ға жетеді, 18% - ын автомобиль тасымалдары, 2% - ын авиатасымалдар алып отыр. Atasu Group логистикалық қызметтердің толық спектрін ұсынады: теміржол, автомобиль, әуе, мультимодальдық тасымалдау, тиеу-түсіру қызметтері, қойма, курьерлік, сондай-ақ кедендік брокер қызметтері.
- 2018 жылы Сіз Қазақстанда "Жыл кәсіпкері" EY конкурсында жеңіске жеттіңіз, ал 2019 жылы Монакода өткен конкурстың халықаралық кезеңінде біздің еліміздің атынан шықтыңыз, онда сіз бүкіл әлемнің долларлық миллионерлерімен жарыстыңыз. Конкурс сіздің өмірге, бизнеске деген көзқарасыңызды өзгертті ме?
- Әрине, байқауға қатысу үлкен мәртебе болды, оның үстіне қазақстандық бизнесті әлемдік аренада көрсету мүмкіндігі пайда болды. Ия, менің көзқарасым өмірге де, бизнесті жүргізу форматына да өзгерді. Мен түрлі бизнесмендермен таныстым, олармен сөйлестім, үлкен көлемде ақпарат алдым. Өйткені, бұл іс-шараға бизнес әлеміндегі ең табысты адамдар жиналды. Онда маған бәрі қызықты болды. Биыл біздің компания 23 жасқа толады. Осы уақыт ішінде біз алдымызға коммерциялық мақсаттар қойып қана қоймай, жаһандық міндеттерге қол жеткізуге тырыстық. Мысалы, логистика арқылы Қазақстан мен Орта Азия, Оңтүстік-Шығыс Азия елдері, сондай-ақ Еуропа арасындағы ынтымақтастықты кеңейту.
Atasu Group жуырда Қазақстанның Еуропалық бизнес-қауымдастығына (ҚЕБҚ) кірді. Осы қауымдастыққа мүшеліктің есебінен бізде Халықаралық бизнес-қоғамдастық көтеретін барлық өзекті мәселелерден хабардар болуға, сондай-ақ Еуропаның барлық дерлік елдерінің кәсіпкерлерімен және дипломатиялық өкілдіктерімен жаңа байланыстар орнатуға мүмкіндік бар, бұл біз үшін бизнесті одан әрі дамыту және шетелде қазақстандық логистиканы көрсету үшін маңызды.
Нарық ойыншыларының, мемлекеттің, шетелдік серіктестер мен инвесторлардың ортақ күш-жігерінің арқасында ғана біздің елде Орталық Азиядағы транзиттік хабқа айналу мүмкіндігі пайда болады деп санаймын.